• By: Berry Groenendijk
• Date: 25 february 2010

This demo is targeted at a Dutch audience. So I will switch to Dutch. Now.

TODO - licentiemodel bepalen. Vooralsnog ligt het copyright volledig bij de auteur en eigenaar van deze github repository.

Ik gebruik al een tijdlang Django en heb sinds kort Compass ontdekt. Compass is een stylesheet authoring framework. En toen realiseerde ik mij het volgende. Django & Compass vormen tezamen een geweldige tool voor het ontwerpen van website schermen (User Interaction Design).

In plaats van papieren ontwerpen, zg. wireframes, Photoshop plaatjes of Firework plaatjes, kun je een compleet functionele en dus klikbare website maken met behulp van Django. En met behulp van Compass kun de site heel snel vormgeven.

Het voordeel van een klikbare, functionele site is dat je daarmee gemakkelijker kan communiceren met eindgebruikers en bijvoorbeeld usability studies kan uitvoeren.

Voor veel eindgebruikers is conceptueel denken heel lastig. En toch vragen we van gebruikers omdat te doen en vragen we zelfs wat er ontbreekt aan het concept en wat er beter aan kan. Het is niet gek dat we dan niet de juiste dingen te horen krijgen.

Bouw snel, continu, release vaak en laat je gebruiker vaak naar het resultaat kijken. En wees niet bang om dingen weg te gooien en opnieuw te doen. Je gooit veel gemakkelijker iets weg waar je slechts weinig tijd aan hebt besteedt dan wanneer je er dagen of weken mee bezig bent geweest.

Met deze demo hoop ik aan te geven dat het maken van een functioneel werkende schets van een website evenveel tijd kost als het maken van een traditioneel wireframe of statisch plaatje. Met als voordeel dat je op deze schets gewoon kunt voortborduren en de site kan uitbouwen tot een productierijpe website.

Ik zie Django + Compass ook vooral als een manier om iteratief te ontwikkelen. Op het internet wordt regelmatig aan de hand van een plaatje van de Mona Lisa toegelicht wat het verschil is tussen incrementeel en iteratief ontwikkelen.

In deze demo gaan we op basis van een probleemstelling ideeën en concepten uitwerken tot een eerste schets van een website. Maar, wel een werkende functionele, klikbare en zelfs testbare schets.

Vanaf dat punt kun je telkens onderdelen van deze schets verder uitwerken en verbeteren. Op die manier wordt de website iteratief steeds beter.

Uiteindelijk kun je de website, gebruikmakend van dezelfde technologie als waar je de schets mee gemaakt hebt, uitbouwen tot een volwaardige, productierijpe website die gebruikt kan worden door tientallen bezoekers maar ook 10-duizenden bezoekers.

Je hebt de volgende software nodig.

• Python 2.5, reeds aanwezig op Mac OS X, Linux, etc. Op Windows dien je het nog te installeren.

• Django. Ik heb voor de demo Django 1.1.1 gebruikt. Ik heb Django-1.1.1 uitgepakt en de directory Django-1.1.1 in mijn eigen homedirectory "/Users/berry" geplaatst.

• Compass. Voor Compass hebben we Ruby nodig. Op Mac OS X staat Ruby al. Vanaf de command prompt voer de volgende commando's uit:

  sudo gem update --system sudo gem install compass

• Als database gebruiken we SQLite. En SQLite wordt meegeleverd met Python 2.5. Dus dat is ook al op de computer aanwezig.

Dat is alles om aan de slag te kunnen.

Bij met name Nederlandse gemeenten wordt zaakgericht werken gepropageerd. Wat is het? Burgers vragen bij hun gemeente allerlei zaken aan. Zoals bijv. een vergunning. De gemeente voert hiervoor een aantal handelingen uit. Die hoeveelheid werk wordt een zaak genoemd. Iedere zaak kent een aantal stappen en statussen. Verschillende soorten zaken kunnen verschillende statussen en stappen hebben.

We gaan een website bouwen die gebruikt wordt door ambtenaren om zaken mee af te handelen. Het domein kent globaal de volgende objecten:

• subject, een cliënt die iets aanvragen bij de gemeente
• zaak, een hoeveelheid werk die middels stappen en statussen af te handelen is en te volgen is.
• verstrekking, het product dat geleverd wordt aan de cliënt (bijv. een vergunning of een vergoeding)

Voor onze eerste schets is dit voldoende informatie.

Ik heb Django op een willekeurige plek op mijn harde schijf gezet. Ik heb Django in mijn home directory gezet. Even controleren of alles werkt.

berry$ export PYTHONPATH="/Users/berry/Django-1.1.1/"
berry$ python
Python 2.5.1 (r251:54863, Feb  6 2009, 19:02:12) 
[GCC 4.0.1 (Apple Inc. build 5465)] on darwin
Type "help", "copyright", "credits" or "license" for more information.
>>> import django
>>> django.VERSION
(1, 1, 1, 'final', 0)
>>> 

Gebruik CTRL+D om uit de Python prompt te komen. OK. We are ready to go.

Ga naar je home directory en op je command prompt tik:

berry$ ./Django-1.1.1/django/bin/django-admin.py startproject djangodemo
berry$ cd djangodemo/
berry$ ls
__init__.py	manage.py	 settings.py	urls.py

De projectdirectory is aangemaakt en een aantal standaard bestanden zijn aangemaakt. Het wordt zometeen duidelijk wat ze betekenen.

Laten we eens kijken wat we gemaakt hebben. Vanuit de djangodemo directory tik:

python manage.py runserver

Browse naar http://127.0.0.1:8000/ en als het goed is zie je een Django welkom pagina met "It worked!". Deze server is absoluut niet bedoeld voor productie doeleinden, maar voor te ontwikkelen is ie prima.

Eerst nog wat initiële settings aanpassen. Het configuratie bestand van Django is geen XML bestand of iets dergelijks maar gewoon een Python bestand. Heel gemakkelijk. Open het bestand settings.py. Wijzig de volgende variabelen naar:

DATABASE_ENGINE = 'django.db.backends.sqlite3'
DATABASE_NAME = '/Users/berry/djangodemo/djangodemo_db' #pas dit aan naar een plek op je eigen harde schijf

Open een nieuwe command prompt en ga naar de djangodemo directory. Op deze manier blijft de server gewoon draaien. Het mooie is dat deze developmentserver wijzigingen in de bestanden gewoon automatisch oppikt. Je hoeft de server niet te herstarten bij iedere wijziging. In de djangodemo directory tik:

python manage.py syncdb

Resultaat:

berry$ python manage.py syncdb
Creating table auth_permission
Creating table auth_group
Creating table auth_user
Creating table auth_message
Creating table django_content_type
Creating table django_session
Creating table django_site

You just installed Django's auth system, which means you don't have any superusers defined.
Would you like to create one now? (yes/no): yes
Username (Leave blank to use 'berry'): berry
E-mail address: berry.groenendijk@gmail.com
Password: 
Password (again): 
Superuser created successfully.
Installing index for auth.Permission model
Installing index for auth.Message model

We hebben nu een database aangemaakt en een aantal standaard tabellen zijn aangemaakt.

We gaan onze eerste Django app maken en wel voor subjecten, de cliënten van een gemeente. Vanuit de djangodemo directory tik:

berry$ python manage.py startapp subjecten
berry$ ls
__init__.py	djangodemo_db	settings.py	 subjecten	urls.pyc
__init__.pyc	manage.py	settings.pyc	urls.py
berry$ cd subjecten/
berry$ ls
__init__.py	models.py	views.py

Er is een subjecten directory aangemaakt. Het bestand models.py bevat het datamodel van de applicatie. Open het bestand models.py en tik het volgende in:

from django.db import models

class Subject(models.Model):
	bsn = models.IntegerField('burger service nummer')
	achternaam = models.CharField(max_length=200)
	voorletters = models.CharField(max_length=15)
	tussenvoegsels = models.CharField(max_length=15)
	woonadres_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	woonadres_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_postcode = models.CharField(max_length=6)
	woonadres_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_postcode = models.CharField(max_length=6)
	correspondentie_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	telefoonnummer = models.CharField(max_length=15)
	email = models.EmailField()

Dit model is niet compleet en de decompositie is niet goed. Maar, dat doet er op dit moment niet toe. We zijn nog alleen maar aan het schetsen. We verzamelen de gegevens die opgeslagen moeten worden bij de business en brengen die onder in een model.

We voegen de applicatie subjecten toe aan de settings.py file dusdanig dat INSTALLED_APPS er als volgt uit ziet:

INSTALLED_APPS = (
	'django.contrib.auth',
	'django.contrib.contenttypes',
	'django.contrib.sessions',
	'django.contrib.sites',
	'djangodemo.subjecten',
)

Van het model dienen sql statements gemaakt te worden en op de database toegepast te worden. Dat kan met het volgende commando:

python manage.py syncdb

Zou het niet handig zijn om nu te kijken hoe de database eruit ziet en dat we alvast wat data kunnen invullen? Dat gaan we nu dan ook doen.

Django kent een app genaamd Admin. Hiermee kun je de database beheren. We dienen de admin app toe te voegen aan de lijst van apps in de settings.py. Open settings.py en zorg er voor dat INSTALLED_APPS er als volgt uit ziet:

INSTALLED_APPS = (
	'django.contrib.auth',
	'django.contrib.contenttypes',
	'django.contrib.sessions',
	'django.contrib.sites',
	'django.contrib.admin',
	'djangodemo.subjecten',
)

Synchroniseer opnieuw de modellen met de database:

python manage.py syncdb

En als laatste dienen we de admin app aan de urls.py toe te voegen. Urls.py bevat het url schema van je applicatie. Het url schema is feite een koppeling tussen een url en de code die de html gaat genereren. Daarover later meer. Haal het commentaar teken, #, weg bij de aangegeven regels in het urls.py bestand zodat het er als volgt uit ziet:

from django.conf.urls.defaults import *

# Uncomment the next two lines to enable the admin:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()

	urlpatterns = patterns('',
		# Example:
		# (r'^djangodemo/', include('djangodemo.foo.urls')),
	
		# Uncomment the admin/doc line below and add 'django.contrib.admindocs' 
		# to INSTALLED_APPS to enable admin documentation:
		#(r'^admin/doc/', include('django.contrib.admindocs.urls')),
	
		# Uncomment the next line to enable the admin:
		(r'^admin/', include(admin.site.urls)),
	)

Browse naar http://127.0.0.1:8000/admin. Je krijgt nu een login venster te zien voor het admin scherm. Je ziet een aantal tabellen, maar nog niet de tabellen van subjecten. Dat gaan we veranderen. Maak een bestand admin.py in de subjecten directory

touch subjecten/admin.py
edit subjecten/admin.py

Zorg dat subjecten/admin.py er als volgt uit ziet:

from djangodemo.subjecten.models import Subject
from django.contrib import admin

admin.site.register(Subject)

Browse naar http://127.0.0.1/admin. Als je nu de tabel subjecten nog niet ziet, herstart dan even de ontwikkelserver. De ontwikkelserver herkent niet automatisch nieuwe bestanden. Je kan ook eventueel het volgende commando uitvoeren:

touch settings.py

Onder het kopje subjecten staat de tabel subjects genoemd. Hmmm, subjects is in het Nederland niet het meervoud van subject. Dat gaan we veranderen. Wijzig subjecten/models.py naar:

from django.db import models

class Subject(models.Model):
	bsn = models.IntegerField('burger service nummer')
	achternaam = models.CharField(max_length=200)
	voorletters = models.CharField(max_length=15)
	tussenvoegsels = models.CharField(max_length=15)
	woonadres_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	woonadres_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_postcode = models.CharField(max_length=6)
	woonadres_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_postcode = models.CharField(max_length=6)
	correspondentie_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	telefoonnummer = models.CharField(max_length=15)
	email = models.EmailField()
	
	class Meta:
		verbose_name_plural = "subjecten"

In de innerclass Meta voegen we een attribuut verbose_name_plural toe. Hierin geven we aan wat de meervouds vorm van de class name is. Bekijk de admin opnieuw en je ziet dat de tabelnaam gewijzigd is. In de admin kunnen we nu simpel data toevoegen aan de tabel subjecten. Voeg twee subjecten in. Verzin simpelweg wat data.

Er vallen een aantal dingen op. Alle velden zijn verplicht. Dit is aan te passen, maar dat doen we later. Ieder object heet "Subject object". Dat laatste gaan we veranderen want dat ziet er vervelend uit. Wijzig subjecten/models.py naar:

from django.db import models

class Subject(models.Model):
	bsn = models.IntegerField('burger service nummer')
	achternaam = models.CharField(max_length=200)
	voorletters = models.CharField(max_length=15)
	tussenvoegsels = models.CharField(max_length=15)
	woonadres_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	woonadres_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	woonadres_postcode = models.CharField(max_length=6)
	woonadres_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_straatnaam = models.CharField(max_length=200)
	correspondentie_huisnummer = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_huisnummer_toevoeging = models.CharField(max_length=10)
	correspondentie_postcode = models.CharField(max_length=6)
	correspondentie_woonplaats = models.CharField(max_length=200)
	telefoonnummer = models.CharField(max_length=15)
	email = models.EmailField()
	
	class Meta:
		verbose_name_plural = "subjecten"
		
	def __unicode__(self):
		return "%s %s %s" % (self.voorletters, self.tussenvoegsels, self.achternaam)

De __unicode__ functie wordt aangeroepen als de print functie van de class wordt aangeroepen. In de admin verschijnen nu de namen van de subjecten. Mooi zo.

Even terugkijken. We hebben een datamodel aangemaakt, de admin interface geactiveerd en wat data ingevoerd. Netjes. Laten we nu een heuse echt pagina gaan maken voor de website.

Webpagina's in Django worden gegenereerd door views. Een view is een type webpagina. In een view wordt data bij elkaar verzameld om op de webpagina te tonen. In een view wordt ook een template gedefinieerd. Data en template leiden tot een HTML pagina. Maar, je kan net zo goed ook XML, JSON, ASCII, etc. gegenereerd.

Views worden gekoppeld aan een url via de urls.py. In urls.py ontwerp je de urls van de website. In Django ben je geheel vrij in het ontwerpen van de urls van je applicatie.

Laten we eerst het url schema ontwerpen voor onze subjecten. Open subjecten/urls.py:

berry$ touch subjecten/urls.py
berry$ edit subjecten/urls.py

En laat het als volgt uit zien:

from django.conf.urls.defaults import *

urlpatterns = patterns('djangodemo.subjecten.views',
	(r'^$', 'index'),
	(r'^(?P<subject_id>\d+)/$', 'detail'),
)

In de hoofddirectory van de djangodemo staat de hoofd urls.py. Daar zullen we nog een verwijzing moeten maken naar de urls.py van subjecten. Open urls.py en laat het als volgt uit zien:

from django.conf.urls.defaults import *

# Uncomment the next two lines to enable the admin:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()

urlpatterns = patterns('',
	# Example:
	# (r'^djangodemo/', include('djangodemo.foo.urls')),

	# Uncomment the admin/doc line below and add 'django.contrib.admindocs' 
	# to INSTALLED_APPS to enable admin documentation:
	# (r'^admin/doc/', include('django.contrib.admindocs.urls')),

	# Uncomment the next line to enable the admin:
	(r'^admin/', include(admin.site.urls)),
	
	# Subjecten
	(r'^subjecten/', include("djangodemo.subjecten.urls")),
)

Het leidt er toe dat de url /subjecten de methode index in djangodemo.subjecten.view aanroept. En dat bijvoorbeeld de url /subjecten/10 de methode detail aanroept in de djangodemo.subjecten.views met de parameter 'subject_id' die in dit geval de waarde '10' heeft.

Open het bestand subjecten/views.py en laat het er als volgt uit zien:

from django.shortcuts import render_to_response

from djangodemo.subjecten.models import Subject

def index(request):
	'''Lijst van alle subjecten'''

	subjecten = Subject.objects.all()
	return render_to_response('subjecten/index.html', {'subjecten': subjecten})
	
def detail(request, subject_id):
	'''Details van een subject'''

	subject = Subject.objects.get(pk = subject_id)
	return render_to_response('subjecten/detail.html', {'subject': subject})

render_to_response is een hulpfunctie om snel een template plus een data dictionary samen te voegen en terug te geven aan de HTTP response.

Als je nu naar http://127.0.0.1:8000/subjecten gaat dan zie je een foutmelding dat Django het template bestand niet kan vinden. De locatie van de templates staat in settings.py in de variabele TEMPLATE_DIRS. Open settings.py en wijzig TEMPLATE_DIRSin:

TEMPLATE_DIRS = (
	# Put strings here, like "/home/html/django_templates" or "C:/www/django/templates".
	# Always use forward slashes, even on Windows.
	# Don't forget to use absolute paths, not relative paths.
	"/Users/berry/git/djangodemo/templates",
)

Maak het bestand templates/subjecten/index.html:

mkdir templates
mkdir templates/subjecten
touch templates/subjecten/index.html

Laat templates/subjecten/index.html er als volgt uit zien:

{% block content %}
	<h2>Lijst van cliënten</h2>
	<table>
		<tr>
			<th>Naam</th>
			<th>Woonplaats</th>
		</tr>
		{% for subject in subjecten %}
		<tr>
			<td><a href="/subjecten/{{ subject.id }}">{{ subject.voorletters }} {{ subject.tussenvoegsels }} {{ subject.achternaam }}</a></td>
			<td>{{ subject.woonadres_woonplaats|upper }}</td>
		</tr>
		{% endfor %}
	</table>
{% endblock content %}

Browse naar http://127.0.0.1:8000/subjecten en voila onze eerste webpagina!

En hier komt de grote kracht van Django naar voren. Als webdesigner ben je volledig vrij in het maken van de HTML. De template taal van Django is heel eenvoudig en door webdesigners te begrijpen. Een template kan dus gemaakt worden door een webdesigner. Daar hoeft geen programmeur aan te pas te komen. In de template taal wordt geen Python gebruikt. Je kunt als programmeur dan ook niet verleidt worden om te programmeren in de template. Code en HTML template zijn strict van elkaar gescheiden.

De {% %} tags zijn stuur commando's zoals simpele for-loops of if-then constructies. De {{ }} tags zijn placeholders voor data. De template wordt gevoed met een data dictionary (zie ook de methode index eerder in het views.py bestand). In de data tags kun je 1 of meerdere filters gebruiken om de data op te maken. Bij woonplaats heb ik het filter upper gebruikt die de woonplaats in bovenkast plaatst.

Maak het bestand templates/subjecten/detail.html:

touch templates/subjecten/detail.html

Open dit bestand en laat het als volgt uit zien:

{% block content %}
	<h2>Cliëntgegevens van {{ subject.voorletters }} {{ subject.tussenvoegsels }} {{ subject.achternaam }}</h2>
	<table>
		<tr>
			<th>Woonadres</th>
			<th>Correspondentieadres</th>
		</tr>
		<tr>
			<td>{{ subject.voorletters }} {{ subject.tussenvoegsels }} {{ subject.achternaam }}<br/>
			{{ subject.woonadres_straatnaam }} {{ subject.woonadres_huisnummer }} {{ subject.woonadres_huisnummer_toevoeging }}<br/>
			{{ subject.woonadres_postcode|upper }}&nbsp;&nbsp;{{ subject.woonadres_woonplaats|upper }}
			</td>
			<td>{{ subject.voorletters }} {{ subject.tussenvoegsels }} {{ subject.achternaam }}<br/>
			{{ subject.correspondentie_straatnaam }} {{ subject.correspondentie_huisnummer }} {{ subject.correspondentie_huisnummer_toevoeging }}<br/>
			{{ subject.correspondentie_postcode|upper }}&nbsp;&nbsp;{{ subject.correspondentie_woonplaats|upper }}
			</td>
		</tr>
	</table>
{% endblock content %}

Dit is wel een hele eenvoudige weergave van een client. Maar goed, we zijn nog steeds aan het schetsen. We kunnen nu in de lijst van clienten klikken op een client en krijgen dan de details van de client te zien. De eerste contouren van een functionele en klikbare website ontstaan.

We gaan nu nog een stukje van de kracht van Django templates zien: inheritance van templates.

Maak het bestand templates/subjecten/base.html. Dit bestand gaat de basis html bevatten, laat het als volgt uit zien:

<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01//EN"
	"http://www.w3.org/TR/html4/strict.dtd"> 
<html>
	<head>
		<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"> 
		<title>Demo Django & Compass</title>
	</head>
	<body>
		<div id="header">
			<h1>Demo Django & Compass</h1>
		</div>
		<div id="menu">
			<ul>
				<li><a href="/subjecten">Cliënten</a></li>
			</ul>
		</div>
		<div id="content">
			{% block content %}
				<p>-</p>
			{% endblock %}
		</div>
		<div id="footer"> 
			<ul> 
				<li><a href="/">Home</a></li> 
				<li><a href="#">About</a></li> 
				<li><a href="#">Contact</a></li> 
				<li>&copy;</li> 
			</ul> 
		</div> 
	</body>
</html>

Wees er zeker van dat je het bestand als UTF-8 opslaat.

We hebben een nette HTML basis template met daarin een header block, een menu block, een content block en een footer block. Het content block heb ik ook voorzien van een Django template block aanduiding.

Wijzig templates/subjecten/index.html en templates/subjecten/details.html en zet op de allereerste regel van deze twee bestanden:

{% extends "base.html" %}

Als je naar de subjecten pagina browsed dan zie je een complete HTML pagina met een titel, een menu en een footer.

Wat we nog missen is een begin pagina voor onze site. Maak het bestand templates/index.html aan en laat het als volgt uit zien:

{% extends "base.html" %}

{% block content %}
	<p>Welkom bij deze demo van Django & Compass waarin we proberen aan te tonen 
	dat deze combinatie een heel mooie User Interaction Design tool kan zijn.</p>
{% endblock content %}

Echter, we hebben nog geen url en nog geen view gedefinieerd. Dat gaan we dus ook even doen. Urls.py komt er als volgt uit te zien:

from django.conf.urls.defaults import *

# Uncomment the next two lines to enable the admin:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()

urlpatterns = patterns("django.views.generic.simple",
	
	# Hoofdpagina's
	(r'^$', "direct_to_template", {'template': 'index.html'}),
)

urlpatterns = urlpatterns + patterns('',
	# Example:
	# (r'^djangodemo/', include('djangodemo.foo.urls')),

	# Uncomment the admin/doc line below and add 'django.contrib.admindocs' 
	# to INSTALLED_APPS to enable admin documentation:
	# (r'^admin/doc/', include('django.contrib.admindocs.urls')),

	# Uncomment the next line to enable the admin:
	(r'^admin/', include(admin.site.urls)),
	
	# Subjecten
	(r'^subjecten/', include("djangodemo.subjecten.urls")),
)

We gebruiken hier een generic view genaamd direct_to_template waarmee je snel views in elkaar kan zetten. Er zijn meer generic views. O.a. een master-detail view. Die zullen we later gebruiken.

We hebben nu een compleet werkende website! Alleen hij ziet er nog niet uit. Dat gaan we nu doen. We gaan de site opmaken.

Voer de volgende commando's vanuit de hoofddirectory van het djangodemo project:

mkdir static
mkdir static/css
cd static/css
compass -f blueprint djangodemo

We maken gebruik van het blueprint CSS framework. Compass maakt nu een hele serie directories en bestanden aan. Ook geeft Compass nu aanwijzingen om de CSS in je HTML te linken. Neem deze aanwijzingen over in het base.html bestand, de head van base.html ziet er nu als volgt uit:

<head>
	<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"> 
	<title>Demo Django & Compass</title>
	<link href="/static/css/djangodemo/stylesheets/screen.css" media="screen, projection" rel="stylesheet" type="text/css" />
	<link href="/static/css/djangodemo/stylesheets/print.css" media="print" rel="stylesheet" type="text/css" />
	<!--[if lt IE 8]>
		<link href="/static/css/djangodemo/stylesheets/ie.css" media="screen, projection" rel="stylesheet" type="text/css" />
	<![endif]-->
</head>

Als we kijken of de CSS wordt opgepikt dan blijkt dat niet zo te zijn. De url naar de static directory wordt nog niet opgepikt. Dat moeten we even rechttrekken. Open urls.py en wijzig deze in:

from django.conf.urls.defaults import *

# Uncomment the next two lines to enable the admin:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()

urlpatterns = patterns("django.views.generic.simple",
	
	# Hoofdpagina's
	(r'^$', "direct_to_template", {'template': 'index.html'}),
)

urlpatterns = urlpatterns + patterns('',
	# Example:
	# (r'^djangodemo/', include('djangodemo.foo.urls')),

	# Uncomment the admin/doc line below and add 'django.contrib.admindocs' 
	# to INSTALLED_APPS to enable admin documentation:
	# (r'^admin/doc/', include('django.contrib.admindocs.urls')),

	# Uncomment the next line to enable the admin:
	(r'^admin/', include(admin.site.urls)),
	
	# Subjecten
	(r'^subjecten/', include("djangodemo.subjecten.urls")),
	
	# Static media
	# ONLY USE THIS FOR THE DEVELOPMENT SERVER. NEVER USE THIS IN PRODUCTION.
	(r'^static/(?P<path>.*)$', 'django.views.static.serve', {'document_root': '/Users/berry/git/djangodemo/static'}),
)

Onder aan het bestand heb we een regel toegevoegd waarmee de statische media in de directory /Users/berry/git/djangodemo/static worden geserveerd door de development server. Als je nu een pagina bekijkt dan zie je dat de CSS netjs wordt opgepikt. De layout is iets gewijzigd t.o.v. van eerst.

Nu gaan kunnen we de site gaan stijlen.

Open een command prompt en ga naar de directory /Users/berry/git/djangodemo/static/css/djangodemo. Dit is de directory waar het Compass project is aangemaakt. We laten Compass deze directory bewaken, zodat iedere wijziging meteen wordt gecompileerd tot CSS bestanden:

compass -w

We gaan nu in de subdirectory stylesheets van het Compass project het bestand screen.sass aanpassen. Sass is een meta-taal waarmee je makkelijker, overzichtelijker en met meer kracht CSS kan schrijven. Vooral het gebruik van import, variabelen en mixins maakt Sass heel krachtig. Je kunt nu heel modulair te werk gaan in CSS. Compass zorgt er voor jou voor dat een en ander weer naar CSS wordt omgevormd. Deze techniek scheelt echt enorm veel tijd bij het maken en onderhouden van CSS.

Screen.sass ziet er nu als volgt uit:

// This import applies a global reset to any page that imports this stylesheet.
@import blueprint/reset.sass
// To configure blueprint, edit the partials/base.sass file.
@import partials/base.sass
// Import all the default blueprint modules so that we can access their mixins.
@import blueprint
// Import compass utilities
@import compass/utilities.sass

// djangodemo layout
+blueprint-typography("body")
body
  +container
  !sidebar_columns = floor(!blueprint_grid_columns / 4)
  #menu
	+column(!sidebar_columns)
	+no-bullets
  #content
	+column(!blueprint_grid_columns - !sidebar_columns, true)
  #footer, #header
	+column(!blueprint_grid_columns)
  #footer
	background-color = #eee
	margin-top = 1em
	+horizontal-list(5px)
	
table
  +table-scaffolding
  th
	background-color = #eee
	text-align = "left"

De website ziet er nu eenvoudig met wel gestyled uit. We maken hier gebruik van het Blueprint CSS framework. Dit framework biedt een mooi grid waarmee je een webpagina strak kan indelen in functionele kolommen en blokken.

Compass biedt ook een aantal handige mixins waarmee je bijv. een unordered-list gemakkelijk horizontaal kan weergeven. Zoals we in de footer hebben gedaan.

Bug: op mijn laptop staat de titel op de homepage helemaal bovenaan, terwijl die op alle andere pagina's netjes ruimte heeft bovenaan. Geen idee waarom dat dit is. Ik ben dan ook geen HTML-CSS expert. [28 feb 2010: bug opgelost. De index.html pagina in de hoofddirectory van het project was opgeslagen als UTF-8 zonder BOM, terwijl alle andere pagina's in UTF-8 met BOM waren opgeslagen. Index.html ook in UTF-8 met BOM opgeslagen en toen zag de startpagina er wel goed uit.]

In Blueprint kun je ook een debug grid aanzetten. Dit grid geeft je visuele aanwijzingen over de verdeling van de content over de kolommen van het grid.

Wijzig de urls.py in de hoofddirectory van het project naar:

from django.conf.urls.defaults import *

# Uncomment the next two lines to enable the admin:
from django.contrib import admin
admin.autodiscover()

urlpatterns = patterns("django.views.generic.simple",
	
	# Hoofdpagina's
	(r'^$', "direct_to_template", {'template': 'index.html'}),
)

urlpatterns = urlpatterns + patterns('',
	# Example:
	# (r'^djangodemo/', include('djangodemo.foo.urls')),

	# Uncomment the admin/doc line below and add 'django.contrib.admindocs' 
	# to INSTALLED_APPS to enable admin documentation:
	# (r'^admin/doc/', include('django.contrib.admindocs.urls')),

	# Uncomment the next line to enable the admin:
	(r'^admin/', include(admin.site.urls)),
	
	# Subjecten
	(r'^subjecten/', include("djangodemo.subjecten.urls")),
	
	# Static media
	# ONLY USE THIS FOR THE DEVELOPMENT SERVER. NEVER USE THIS IN PRODUCTION.
	(r'^static/(?P<path>.*)$', 'django.views.static.serve', {'document_root': '/Users/berry/git/djangodemo/static'}),
	(r'^images/(?P<path>.*)$', 'django.views.static.serve', {'document_root': '/Users/berry/git/djangodemo/static/images'}),    
)

We hebben een url pad toegevoegd voor images. We dienen de directory waarnaar verwezen wordt ook aan te maken. Vanuit de hoofddirectory van het project voer uit:

mkdir static/images
cp static/css/djangodemo/images/* ./static/images/

We hebben ook de plaatjes van de Compass directory naar de static/images gekopieerd.

Nu kunnen we in de .sass bestanden +blueprint-debug en +showgrid toevoegen aan het bestand screen.sass:

// This import applies a global reset to any page that imports this stylesheet.
@import blueprint/reset.sass
// To configure blueprint, edit the partials/base.sass file.
@import partials/base.sass
// Import all the default blueprint modules so that we can access their mixins.
@import blueprint
// Import compass utilities
@import compass/utilities.sass

// djangodemo layout
+blueprint-typography("body")
+blueprint-debug
body
  // Uncomment next line to make the debug grid visible
  //+showgrid
  +container
  !sidebar_columns = floor(!blueprint_grid_columns / 4)
  #menu
	+column(!sidebar_columns)
	+no-bullets
  #content
	+column(!blueprint_grid_columns - !sidebar_columns, true)
  #footer, #header
	+column(!blueprint_grid_columns)
  #footer
	background-color = #eee
	margin-top = 1em
	+horizontal-list(5px)
	
table
  +table-scaffolding
  th
	background-color = #eee
	text-align = "left"

Het +showgrid commando kun je nu aan en uitzetten. Zet je +showgrid aan dan wordt op de website een plaatje getoond met daarin de kolommen aangegeven.

We hebben nu een complete, functionele, werkende en klikbare website die ook nog eens (eenvoudig) gestyled is. Plus dat we een admin interface hebben waarmee we onze tabellen kunnen vullen en onderhouden.

Dit vormt het einde van onze eerste iteratie. Deze versie is heeft de tag v0.1 gekregen in Github. Een ruwe schets van onze Mona Lisa is uitgewerkt. We kunnen deze schets nu al aan onze klant of eindgebruikers laten zien.

Sterker nog onze eindgebruikers zouden nu al mee aan het werk kunnen gaan met de website. Bijv. door de cliënten database te gaan vullen. Hoewel de website zelf nog maar erg weinig functionaliteit biedt. Maar, als eindgebruiker zou men nu al iets kunnen gaan zeggen over de layout of bijv. de gegevens die men mist bij een cliënt. En dat al na een klein uurtje werk. Moet je nagaan wat je na een dag werken in overleg met je eindgebruikers al bereikt zou kunnen hebben.

Plus dat deze versie van de website de basis vormt voor de rest van onze ontwikkelingen.

Hieronder volgen, minder uitgebreid, nog de nodige Django en Compass tips en notities over de uitbreidingen en wijzigingen op deze demo. De resultaten hiervan zijn in Github terug te vinden. Bekijk vooral deze source code, lees het en leer ervan.

Onderaan dit document vindt je ook een aantal referenties en links naar websites met meer informatie over Django, Compass, etc.

We gaan formulieren toevoegen aan de website. Django ondersteunt het maken van formulieren goed. Zo kun je automatisch formulieren uit modellen genereren. Maar, je blijft geheel vrij in de opmaak van het formulier. Een krachtig functionaliteit is dat je zelf zogenaamde validators kan schrijven waarmee je de ingevoerde data kan valideren.

Allereerst definieren we aantal urls in subjecten/urls.py:

(r'^(?P<subject_id>	\d+)/edit/$', 'edit'),
(r'^(?P<subject_id>\d+)/wijzig/$', 'edit'),
(r'^nieuw/$', 'new'),
(r'^new/$', 'new'),

Voor het voorbeeld heb ik zowel Nederlands-talige en Engels-talige urls voor het wijzigen van bestaande cliënten en voor het toevoegen van nieuwe cliënten toegevoegd. De urls verwijzen naar een tweetal views in subjecten/views.py: 'edit' en 'new'.

def new(request):
	'''Show form to add new subject'''

	if request.method == "POST":
		form = SubjectForm(request.POST) #prefilled form from POST data
		if form.is_valid():
			new_subject = form.save()
			return HttpResponseRedirect("/subjecten/%s/" % new_subject.pk)
	else:
		form = SubjectForm() #empty form
	return render_to_response('subjecten/new_subject.html', {'form': form})

def edit(request, subject_id = None):
	'''Show form to change an existing subject'''

	if request.method == "POST":
		subject = Subject.objects.get(pk = subject_id)
		form = SubjectForm(request.POST, instance = subject)
		if form.is_valid():
			new_subject = form.save()
			return HttpResponseRedirect("/subjecten/%s/" % new_subject.pk)
	else:
		subject = Subject.objects.get(pk = subject_id)
		form = SubjectForm(instance = subject)
	return render_to_response('subjecten/edit_subject.html', {'form': form, 'subject': subject})

De structuur van beide functies is gelijk. Je zou beide functies zelfs in één functie kunnen zetten. Dat is een kwestie van smaak. In de functie wordt allereerst gekeken of de request een POST of een GET is. Bij een GET wordt simpelweg een leeg formulier gemaakt of wordt, bij edit, het formulier voorgevuld met de data van de cliënt die we aan het bekijken zijn. Om een cliënt te kunnen wijzigen die je dus eerst een cliënt geselecteerd te hebben.

Bij een POST vullen we het formulier met de data uit de POST. Middels form.is_valid() worden alle data validaties (de clean() functies) op alle invoervelden uitgevoerd. Treden er geen validatiefouten op dan kunnen we het formulier opslaan en redirecten we de gebruiker naar de cliënten pagina. Treden er wel validatiefouten op dan wordt de form mét de validatiefouten opnieuw aan de gebruiker getoond zodat de gebruiker de fouten kan herstellen.

Het formulier SubjectForm heb ik gedefinieerd in subjecten/models.py. De formulier definities kun je ook in een apart bestand zetten. Ook dat is een kwestie van smaak en keuze. In subjecten/models.py had ik in eerste instantie het volgende toegevoegd.

from django import forms

# Forms		
class SubjectForm(forms.ModelForm):
	
	class Meta:
		model = Subject

Middels ModelForm wordt een formulier aangemaakt op basis van een model. Dit is een hele snelle manier om een formulier te definiëren. En dit is voldoende voor een werkend formulier. Voor de verschillende invoervelden worden default DataFields gebruikt die default validaties uitvoeren. Zo wordt een e-mailadres default gevalideerd.

Maar, al snel krijg je de behoeft aan aangepaste validaties. Als voorbeeld heb ik een validatie geschreven voor Nederlandse postcodes. En om te laten zien hoe je overerving kan gebruiken om validaties uit te breiden heb ik ook een validatie geschreven voor Amsterdamse postcodes. Het formulier met de validaties ziet er in subjecten/models.py dan zo uit:

import re

from django import forms

# Form validators
class DutchPostcodeField(forms.Field):
	def clean(self, value):
		'''Check that input is a valid Dutch postcode'''
		m = re.match(r'^([0-9]{4})\s?([a-zA-Z]{2}$)', value) # pattern: 1234 AA
		if not m or len(m.groups()) != 2:
			raise forms.ValidationError('Een Nederlandse postcode ziet er als volgt uit: 1234 AA')
		return "%s %s" % (m.groups()[0], m.groups()[1].upper())

class AmsterdamPostcodeField(DutchPostcodeField):
	def clean(self, value):
		'''Check that input is a valid Dutch postcode and 
		check that Dutch postcode is within the Amsterdam 
		postcode ranges.
		'''
		value = super(AmsterdamPostcodeField, self).clean(value)
		n = int(value[0:4])
		if not(1000 <= n <= 1099) and not(1100 <= n <= 1108):
			# postcode not in Amsterdam ranges
			raise forms.ValidationError('Voer een Amsterdamse postcode in.')
		return value

# Forms		
class SubjectForm(forms.ModelForm):
	woonadres_postcode = AmsterdamPostcodeField()
	correspondentie_postcode = DutchPostcodeField()

	class Meta:
		model = Subject

In DutchPostcodeField wordt een dataveld gedefinieerd met een eigen validatie functie. Validaties vinden in Django plaats in de clean() functie. Door je eigen clean() functie te schrijven, schrijf je dus je eigen validatie regels.

In DutchPostcodeField kijken we met behulp van een reguliere expressie of het patroon van de input voldoet aan het patroon van een Nederlandse postcode. Voldoet de input niet dan volgt er een formulier validatiefout die uiteindelijk aan de gebruiker wordt getoond. De uitvoer van de clean() functie is een, in dit geval, een opgeschoonde postcode waarvan de letter ook in bovenkast gezet zijn. Postcodes worden hierdoor op een uniforme manier in de database opgeslagen.

Het nieuwe veldtype AmsterdamPostcodeField erft over van DutchPostcodeField. Een Amsterdamse postcode is tenslotte ook een Nederlandse postcode. Middels de functie super roepen we dan ook allereerst de validatiefunctie aan van DutchPostcodeField. Van de opgeschoonde postcode controleren we of de eerste 4 cijfers van de postcodes vallen binnen de range van Amsterdamse postcodes.

In SubjectForm wijzen we de twee aangepaste postcode velden toe aan woonadres_postcode en correspondentie_postcode. Het woonadres behoort altijd in Amsterdam te liggen en een correspondentieadres postcode mag in heel Nederland voorkomen. Het automatische gegenereerde formulier hebben we dus alleen voor twee specifieke velden aangepast.

Tevens heb ik nog een beetje opmaak toegevoegd aan de formulieren. Zie tag v0.2 in de source code. Op Github kun je mooi de verschillen bekijken tussen v0.2 en v0.1 middels de url http://github.com/berry/Django-demo/compare/v0.1...v0.2.

Als we kijken naar de hoeveelheid code die ik zelf heb moeten intikken om de functionaliteit te realiseren dan ziet dat er als volgt uit:

Voor versie v0.2 van deze demo:

• 110 regels code (de subjecten/*.py bestanden)
• 6 html-templates
• 1 compass bestand van 45 regels

Lege regels in de source code heb ik gewoon meegeteld. Ik heb m.a.w. gewoon naar het aantal regels in Textmate gekeken. Ik heb geen vergelijkingsmateriaal met andere webframeworks of platformen. Maar, de hoeveelheid source code komt op mij over als overzichtelijk en behapbaar.

• De Django tutorial is een zeer goede introductie in het gebruik van Django. Deze demo volgt grotendeels ook deze introductie. De introductie legt op onderdelen echter iets meer uit. Ik heb slechts een introductie op de introductie gegeven.

• De grote kracht van Django is de documentatie. Algemeen wordt erkend dat deze documentatie zeer goed geschreven is en mede de basis vormt voor het succes van Django. Je vindt heel gemakkelijk dingen terug en je leert dan ook heel snel meer van Django.

• Voor het gebruik van Compass is een screencast gemaakt. Deze is informatief maar duurt wel wat lang (50 minuten). Het laat wel zien hoe krachtig Compass is.

• Compass bouwt voort op Sass.

• Deze Django demo heb ik op Github geplaatst. Github is gratis voor open source projecten en biedt een geweldige webinterface op Git.

• Django is geschreven in Python. Python is een krachtige dynamische programmeertaal. Ontstaan bij het CWI in Amsterdam en geschreven door Guido van Rossum. Python kent een (zeer) grote schare aanhangers en wordt door zeer vele organisaties gebruikt. Python leren is gemakkelijk. In zeer korte tijd ben je als programmeur als heel effectief bezig met het maken van functionele programma's. Python kent, zeker in tegenstelling tot Java, maar weinig boeken. Dat is geen indicatie dat Python weinig gebruikt wordt, maar een indicatie van de eenvoud van de taal.

• Compass en Sass zijn geschreven in Ruby. Ruby heeft dynamische programmeertalen enorm populair gemaakt. Python en Ruby worden heel vaak als elkaars concurrenten gezien. Maar, er is ruimte genoeg voor beide talen.